معنی بندری در خوزستان

ماهشهر

ماهشهر

دز

ابادان, امیدیه, بهبهان, بندرماهشهر, اندیمشک اهواز، ایذه، آغاجاری، ماهشهر،

امیدیه

رامشیر

اهواز

یالتا, سواستوپول, اودسا

خوزستان. [زِ] (اِخ) قسمتی از منطقه ٔ استان ششم فعلی که محدود است از شمال به شهرهای خرم آباد و بروجرد و گلپایگان و از خاور به شهرستان فریدن و شهرکرد و بهبهان و از جنوب به خلیج فارس و از باختر بکشور عراق. خوزستان فعلاً از شهرستانهای آبادان و اهواز و خرمشهر و دزفول و دشت میشان و شوشتر تشکیل میشود و مساحت آن در حدود 50هزار کیلومتر مربع و جمعیت آن در حدود یک ملیون وپانصدهزار است. جلگه ٔ خوزستان در ازمنه ٔ قدیم به سوزیان مشهور بود و از مناطق پر ثروت کشور ایران محسوب می شد و سکنه ٔ آن بیش از 5میلیون نفر بود و بواسطه ٔ احداث سدهای عدیده روی رودخانه ٔ مهم کارون و کرخه و دز و اراضی مستعد مورد توجه سلاطین قدیم واقع و زمانی مرکز و پایتخت کشور بوده است و اینک بقایای قصور رفیعه ٔ سلاطین معظم در شوش و شوشتر و نقاط دیگر باقی است. ضمناً خوزستان یکی از مراکز مهم بازرگانی هند و ایران محسوب میشد و دهلیز کشورهای خاور زمین بشمار میرفت، حفریاتی که بوسیله ٔ باستان شناسان بعمل آمده و آثاری که بدست ما رسیده است اهمیت شایان توجه این سرزمین را ثابت می نماید. قسمت عمده ٔ جنگهای اسکندر مقدونی و همچنین اعراب در این سرزمین رخ داده و بزرگترین لطمه به عمران این منطقه بوسیله ٔ اعراب وارد شده است. تاخت و تازهای مکرر و اردوکشی های متعددموجب خرابی سدها و بایر ماندن اراضی و باعث متواری شدن سکنه ٔ آن گردیده است و بر اثر آن سرزمینی که هندوستان ایران محسوب میشد بدشت خشک و شوره زار وحشت زایی تبدیل گردیده. در قرن اخیر بواسطه ٔ پیدایش کانهای گرانبهای طلای سیاه (نفت) واستخراج آن در پاره ای از نقاط و تصفیه ٔ آن در آبادان این منطقه بتدریج رو به آبادی نهاده است. بطور کلی این ناحیه چه در گذشته و چه در حال یکی از نقاط پرارزش و گرانبهای کشور ایران بوده و میباشد. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 3).
بنابر اسناد قدیمی خوزستان در قسمت غربی ساتراپی پرس قرار دارد و نام سابق آن سوزیانا بوده که مطابق شکل کتیبه های داریوش اووجه یا خووج نام داشته است. و چنانکه در دائرهالمعارف فارسی آمده خوزستان بمعنی سرزمین خوزیها یا هوزیهاست که شهر اهواز (مرکز کنونی استان ششم) نیز از آنها نام گرفته است. احتمالاً در زمان شاه اسماعیل صفوی یا پسرش شاه طهماسب بخش غربی خوزستان که بدست مشعشعیان بود، عربستان نامیده شد تا از بخش شرقی که شامل شوشتر و رامهرمز و به دست گماشتگان صفویه بود بازشناخته شود و گویا تا آخر دوره ٔ صفویه و شاید تا زمان نادرشاه همه ٔ خوزستان را عربستان نمیگفتند و اطلاق نام عربستان به همه ٔ این سرزمین بعد از زمان نادر بوده است. احیای نام خوزستان در سال 1302 هَ. ش. در دوره ٔ سردارسپهی رضاشاه صورت گرفت.
ناحیه ٔ خوزستان منقسم به دو بخش طبیعی است، یکی قسمت کوهستانی شمالی که از ارتفاعات زاگروس و جبال بختیاری با شیب ملایم سرازیر میشود و دیگری عبارتست از دشتهای آبرفتی یا باطلاقی که در قسمتهایی حاصلخیز و سرسبز و در قسمتهای دیگر بکلی بایر یا خارستان است. قسمت دشتی خوزستان بین دامنه های شمالی و شمال شرقی مرز ایران و عراق بین جبل حمرین و مصب شطالعرب خلیج فارس قرار دارد و بوسیله ٔ پنج رود عمده ٔ کرخه، دز، کارون، مارون و هندیجان (زهره) آبیاری میشود. همه ٔ این رودها خاک فراوان از زاگروس و شاخه های آن همراه می آورند، و این امر سبب تشکیل یافتن پهنه های گلی وسیعی در جنوب و بطرف خلیج فارس می گردد. خاک خوزستان طبیعهًبسیار حاصلخیز است ولی از زمانی که بند اهواز (بر کارون در ناحیه ٔ اهواز) شکست - و کانالهای آبیاری آن بلااستفاده افتاد- تا ایام اخیر که اقدامات عمرانی اساسی در خوزستان بعمل آمد و این سرزمین، که زمانی یکی از پربرکت ترین مناطق ایران بود، لم یزرع مانده بود آبادان گردید. و البته سرمایه داران خارجی که نفع آنهادر تنگدستی مردم این سامان بود در ایجاد این وضعیت سهم عمده داشتند. آب و هوای خوزستان بسیار گرم، رطوبت نسبی آن زیاد و نواحی پست و باطلاقی آن ناسالم است.بادهای غالب آن، یکی باد شمال غربی است که خشک و سوزان است و از نواحی کم آب غربی بین النهرین میوزد و دیگر باد جنوب شرقی است که از خلیج فارس می آید و رطوبت دریا همراه می آورد.
محصولات عمده ٔ خوزستان جو وگندم است ولی خرما و برنج و پنبه و کنجد و لوبیا و نیشکر و ذرت و بزرگ نیز در نقاط آن مختلف بدست می آید. از محصولات اختصاصی آن در ناحیه ٔ دزفول فلفل و توتون در اطراف رامهرمز و عقیلی است. مهمترین ماده ٔ معدنی آن نفت است که از میدانهای نفتی وسیع این ناحیه ٔ استخراج میشود و در آبادان تصفیه و صادر میگردد. مرکزکنونی خوزستان اهواز است که مهمترین مرکز راههای آهن و شوسه ٔ خوزستان میباشد و با شیراز در مشرق (از طریق رامهرمز) و با واسط و بغداد در مغرب و با شوشتر وقم و تهران در شمال و با اصفهان در شمال شرقی و با محمره (خرمشهر) و بصره در جنوب مستقیماً ارتباط دارد.
مرکز ارتباطی دیگر خوزستان دزفول ورامهرمز بازار فروش محصولات مناطق بختیاری و لرنشین مجاور است. بنادر مهم خوزستان خرمشهر (سابقاً محمره) و آبادان و بندر معشور و بندر امام خمینی (شاهپور سابق) (منتهی الیه راه آهن سرتاسری ایران) میباشد. خوزستان از لحاظ سکنه و نوع سکونت و نیز جغرافیای طبیعی با سایر مناطق ایران متفاوت است، اکثریت سکنه ٔ آن عرب یا غالباً ایرانی مخلوط با عرب میباشند و عشایر آن بحال ماندگار یا چادرنشینی و یا در مراحل بین این دو زندگی میکنند. بعلاوه در زمستان بختیاریها و الوار به نواحی شمال شرقی خوزستان می آیند و از آن جمله طایفه ٔ لر سگوند است که در ناحیه ٔ دزفول اطراق میکنند وعده ٔ آنها گاهی به 15000 تن میرسد. نظام قبیله ای درخوزستان استحکامی ندارد، گاه قبایلی با هم درمی آمیزند (و یا جزء قبایل دیگر میشوند). عشایر عرب خوزستان مشتمل بر قبایل چندی است که مهمترین آنها بنی کعب، آل کثیر، بنی لام و بنی طرف است. ولایتی شکرخیز از فارس که شوشتر شهر آن ولایت است. (یادداشت بخط مؤلف) (از لغت محلی شوشتر، نسخه ٔ خطی). مشرق وی پارس است و حدود سپاهان و جنوب وی دریاست و بعضی از حد عراق و مغرب وی بعضی از حدود عراق است و سواد بغداد و واسط و شمال شهرهای ناحیت جبال است، و این ناحیتی است آبادان و بسیارنعمت تر از هر ناحیتی که بدو پیوسته است و اندر وی رودهای عظیم و آبهای روانست و سوادهای خرم است و از وی شکر و جامه های گوناگون و پرده و سوزن کردها و شلواربند و ترنج شمامه و خرما خیزد، و مردمان این ناحیت مردمانند بسود و زیان و بخیل. (حدود العالم).
ز بس کز دامن لب شکّر افشاند
شکر دامن بخوزستان برافشاند.
نظامی.
ز بس خنده که شهدش بر شکر زد
بخوزستان شد افغان طبرزد.
نظامی.
ز گنجه فتح خوزستان که کرده ست
ز عمان تا به اصفاهان که خورده ست ؟
نظامی.
قد رعنای تو و قامت سرو کشمر
لب شیرین تو و شکّر خوزستانی.
نزاری قهستانی (از آنندراج).

خوزستان. [زِ] (اِ) هر ولایتی که شکرخیز باشد، چه خوز بمعنی شکر هم آمده است. (ناظم الاطباء) (برهان قاطع). || نی شکرزار. (برهان قاطع):
وگر نه بنده نوازی از آن طرف بودی
من این شکر نفرستادمی بخوزستان.
نظامی.
|| کارخانه ٔ شکرسازی را گفته اند. (برهان قاطع).

کرخ خوزستان. [ک َ خ ِ خو زِ] (اِخ) دهی است معروف و یقال کرخه. (منتهی الارب). شهری است در خوزستان و اکثر گویند کرخه است. (از معجم البلدان).

الاغ بندری. [اُ غ ِ ب َ دَ] (ترکیب وصفی) نوعی الاغ کوچک اندام تیزرو که در بنادر فارس وبوشهر موجود است. (جغرافیای اقتصادی کیهان ص 299).

بندری در بندرعباس

ترشی بندری
تمرهندی 1 بسته .  موسیر 50 گرم .  هویج 3 عدد .  خیار 3 عدد .  بادمجان 3 عدد
رب انار 1 پیمانه .  سیر 1 بوته .  گل کلم 1 کیلو .  فلفل سبز 50 گرم .  کرفس 3 شاخه
سیب زمینی ترشی نیم کیلو .  ادویه مخصوص ترشی 2  قاشق سوپخوری .  گوجه فرنگی 5 عدد
آب گوجه فرنگی غلیظ شده 1 پیمانه .  سبزی ریز خرد شده (نعنا.گشنیز.مرزه.ترخون) 1 پیمانه
طرز تهیه: فلفل های سبز را با کمی سرکه و نمک بجوشانید تا نرم شوند، تمرهندی را درون ظرفی گذاشته و مقداری سرکه روی آن بریزید و به طور کامل هم بزنید سپس آن را با ابکش ریز صاف کنید و هسته های آن را جدا نمائید.
گوجه فرنگی ها را به صورت نگینی خرد کنید، هویج ها و سیب زمینی ها و سیرها را پوست کرده و ریز خرد نمائید، برگ های کرفس را جدا نموده و به اندازه هویج ها خرد کنید.
خیارها را همراه با پوست خرد کنید و در ابکش بریزید، مقداری نمک روی آن بپاشید و 3 ساعت صبر کنید تا آب اضافی آن از بین برود.
موسیرهای خشک را حدود 5 ساعت در آب خیس کنید و در این مدت اب را چند بار تعویض کنید، ریشه ها و قسمت های زاید آن را بگیرید و خرد کنید، بوته های گل کلم را نیز از هم جدا نموده و ریز خرد کنید.
سبزی های معطر را ساطوری کنید و با تمامی مواد بالا مخلوط نمائید.
بادمجان ها را با پوست یا بدون پوست به صورت دلخواه به شکل مکعبی خرد کنید و با کمی سرکه بجوشانید تا نرم شوند سپس به همان صورت داغ به بقیه مواد اضافه کرده و خوب مخلوط نمائید.
ادویه مخصوص ترشی، رب انار، آب گوجه فرنگی غلیظ شده و تمرهندی حل شده در سرکه را به مخلوط اضافه کنید سپس مخلوط آماده شده را درون ظرف مخصوص ترشی ریخته و سرکه را به آن اضافه کنید تا جایی که روی آن را کامل بپوشاند، نمک هم به میزان دلخواه به ترشی اضافه کنید و ظرف ترشی را در جای خنکی قرار دهید.
نکته: استفاده از مقدار نمک بیشتر تا حدی که ترشی شور نشود به کیفیت و مدت زمان نگهداری ترشی کمک خواهد کرد، بهتر است از رب انار ترش استفاده کنید.
اب گوجه فرنگی غلیظ با صاف کردن گوجه از ابکش بدست میاید، میتوانید به جای اب گوجه فرنگی غلیظ از مخلوط 3 قاشق رب و 1 لیوان اب (جوشیده شود) استفاده کنید.

عارضه القعر

1594